Rzymski żołnierz Tiberius Julius Abdes Panthera i kontrowersyjne teorie dotyczące narodzin Jezusa budzą emocje wśród badaczy. Odkryty w XIX wieku nagrobek wprowadza nowy wątek do debaty o początkach chrześcijaństwa.
Starożytny nagrobek odnaleziony w Niemczech może zmieniać historię chrześcijaństwa
Nagrobek odkryty ponad 160 lat temu w niemieckim Bingerbrück stał się źródłem jednej z najbardziej kontrowersyjnych teorii dotyczących początków chrześcijaństwa. Inskrypcja na kamieniu nagrobnym, datowanym na I wiek naszej ery, odnosi się do rzymskiego żołnierza o nazwisku Panthera, postaci, która według niektórych starożytnych źródeł mogła mieć związek z narodzinami Jezusa Chrystusa.
Teoria ta, choć sprzeczna z fundamentalnymi dogmatami chrześcijaństwa, znajduje odzwierciedlenie zarówno w starożytnych tekstach, jak i odkryciach archeologicznych. Historia chrześcijaństwa opiera się na dogmacie o niepokalanym poczęciu, według którego Jezus narodził się z Maryi Dziewicy za sprawą Ducha Świętego.
Jest to jeden z filarów wiary chrześcijańskiej obecny w Ewangeliach i nauczaniu Kościoła. Jednak już w II wieku pojawiły się alternatywne teorie dotyczące pochodzenia Jezusa, które kwestionowały boski charakter jego narodzin.
Kontrowersyjna teoria wiąże się z postacią rzymskiego żołnierza Tiberiusa Juliusa Abdesa Panthery, który służył w armii cesarza Tyberiusza. Kim był ten człowiek i dlaczego jego osoba wzbudza tak duże zainteresowanie wśród badaczy starożytności? Odpowiedź na to pytanie jest bardziej złożona niż mogłoby się wydawać i wymaga zagłębienia się w starożytne teksty oraz dowody archeologiczne.
Ojciec Jezusa. Panthera – tajemniczy rzymski żołnierz i początki chrześcijaństwa
Postać Panthery pojawia się w starożytnych źródłach w kontekście narodzin Jezusa. Grecki filozof Celsus w swoim dziele „Prawdziwe słowo” z II wieku naszej ery przedstawił teorię, według której Jezus nie był synem Bożym, ale dzieckiem zrodzonym ze związku Maryi i rzymskiego żołnierza o imieniu Panthera. Według Celsusa, Maryja została odrzucona przez zaręczonego z nią cieślę Józefa po tym, jak została oskarżona o cudzołóstwo.
Dzieło Celsusa nie przetrwało do naszych czasów w całości, a jego fragmenty znamy jedynie dzięki temu, że zostały zacytowane w polemicznym tekście chrześcijańskiego apologety Orygenesa z Aleksandrii. Jego dzieło „Contra Celsum” (Przeciw Celsusowi) powstało około 70 lat po publikacji „Prawdziwego słowa” i miało na celu odparcie ataków na chrześcijaństwo.
Co ciekawe, wzmianki o podobnym charakterze można znaleźć również w tekstach judaistycznych. W Talmudzie Babilońskim pojawia się określenie „Yeshu ben Pantera” (Jezus, syn Panthery), co sugeruje, że teoria ta funkcjonowała w różnych środowiskach religijnych starożytnego świata. Jezus wspominany jest także w Talmudzie Jerozolimskim, gdzie określany jest jako „ha hu” (ten).
Wszystkie te informacje mogłyby pozostać w sferze teoretycznych rozważań, gdyby nie odkrycie archeologiczne z 1859 roku. W niemieckim Bingerbrück odnaleziono nagrobek z inskrypcją łacińską: „Tib(erius) Iul(ius) Abdes Pantera Sidonia ann(orum) LXII stipen(diorum) XXXX miles exs(ignifer?) coh(orte) I sagittariorum h(ic) s(itus) e(st)”. W tłumaczeniu oznacza to: „Tutaj spoczywa Tyberiusz Iuliusz Abdes Pantera z Sydonu, wiek 62 lata, służył 40 lat, były chorąży (?) Pierwszej Kohorty Łuczników”.
Historyczne fakty kontra religijna tradycja
Nagrobek Panthery, który obecnie można oglądać w Muzeum Römerhalle w Bad Kreuznach w Niemczech, dostarcza konkretnych informacji biograficznych na temat tego rzymskiego żołnierza. Tiberius Julius Abdes Panthera urodził się w Sydonie (dzisiejszy Liban) około 22 roku przed naszą erą. Był rzymsko-fenickim żołnierzem semickiego pochodzenia, który uzyskał rzymskie obywatelstwo po 25 latach służby dla cesarza Tyberiusza.
Panthera przez 40 lat dowodził „Pierwszą Kohortą Łuczników” i zmarł w wieku 62 lat. Według szacunków uczonych, urodził się między 45 a 22 rokiem przed naszą erą, a kohorta, w której służył, przemieszczała się z Niemiec przez Palestynę między 6 a 9 rokiem naszej ery. Biorąc pod uwagę, że zgodnie z ustaleniami historyków Jezus urodził się około 7 roku przed naszą erą, istnieje matematyczna możliwość, że Panthera mógł spotkać Maryję w tamtym okresie.
Niektórzy badacze sugerują, że imię „Panthera” mogło mieć symboliczne znaczenie. W języku greckim słowo „panthēr” oznacza „panterę”, a „parthenos” – „dziewicę”. Połączenie tych dwóch słów mogło stanowić satyryczne nawiązanie do historii o dziewiczym poczęciu. Warto jednak zaznaczyć, że imię to było dość popularne wśród rzymskich żołnierzy, szczególnie w prowincji Judea.
Według informacji przytaczanych przez The Times of Israel, Panthera miał zakochać się w młodej Żydówce imieniem Miriam (Maryja). Historia głosi, że kiedy rabini odkryli jej ciążę, uznali ją za cudzołożnicę (sotah), a jej narzeczony Józef początkowo odmówił poślubienia jej. Dopiero interwencja anioła Gabriela, który przekonał Józefa, że dziecko będzie zbawicielem ludu, miała sprawić, że zgodził się on na małżeństwo z Maryją.
Jezus urodził się i został uznany za „mamzera” – dziecko zrodzone z nielegalnego związku. Jego późniejsze nauczanie, w którym twierdził, że jest Synem Bożym, było postrzegane jako bluźnierstwo przez ówczesnych wyznawców judaizmu. Kontrowersje budziły również jego działania, takie jak uzdrawianie w szabat, czy przebywanie wśród Samarytan, którzy byli wykluczeni przez judaizm rabiniczny.
Esor Ben-Sorek, były profesor hebrajskiego, literatury biblijnej i historii Izraela, stwierdza, że Jezus nie założył nowej religii – urodził się i umarł jako Żyd. Według niego, ruch wczesnego chrześcijaństwa został stworzony przez Saula (Pawła) z Tarsu, jedynego ucznia, który nigdy nie spotkał Jezusa osobiście. Paweł miał przekonać Greków, że żydowskie praktyki religijne, takie jak obrzezanie czy przestrzeganie przepisów żywieniowych, nie są konieczne.
Alternatywna biografia Jezusa jako nieślubnego dziecka
Warto wspomnieć o istnieniu tekstu znanego jako „Toledot Yeshu”, który przedstawia alternatywną biografię Jezusa jako nieślubnego dziecka. Tekst ten nie jest jednak uznawany za kanoniczny ani normatywny w literaturze rabinicznej.
Niezależnie od tego, czy teoria o Pantherze jako biologicznym ojcu Jezusa ma jakiekolwiek podstawy historyczne, czy też została stworzona w celu podważenia fundamentów chrześcijaństwa, pozostaje ona jednym z najbardziej fascynujących wątków w badaniach nad początkami tej religii. Odkrycie nagrobka rzymskiego żołnierza o tym samym imieniu, co postać wspominana w starożytnych tekstach, dodaje tej teorii dodatkowego wymiaru i sprawia, że debata na ten temat pozostaje żywa do dzisiaj.
