Prezydencki projekt ustawy, który trafił do polskiego parlamentu na początku tego tygodnia, już zdążył wywołać poważne napięcia w relacjach polsko-ukraińskich. Dokument dotyczy kwestii niezwykle wrażliwej dla obu narodów, a jego treść nie pozostawia wątpliwości co do intencji głowy państwa. Kancelaria Prezydenta przekazała, że inicjatywa ma na celu walkę z propagowaniem określonych symboli na terenie Polski.
Ukraińcy uderzają w Karola Nawrockiego. Chodzi o UPA i Tragedię Wołyńską
Nowelizacja obejmuje dwie ustawy – o Instytucie Pamięci Narodowej oraz Kodeks karny. Choć na pierwszy rzut oka wydaje się to standardowym ruchem legislacyjnym, jego potencjalne skutki mogą okazać się dalekosiężne. Strona ukraińska nie pozostawiła polskiej propozycji bez komentarza, a reakcja przyszła szybciej niż można było się spodziewać.
Na oficjalnym portalu Instytutu Pamięci Narodowej Ukrainy pojawił się obszerny dokument skierowany do polityków i społeczeństwa w Polsce. To bezprecedensowa sytuacja, która pokazuje, jak głęboko ukraińskie środowiska naukowe są zaniepokojone planami zza zachodniej granicy.
Prezydencka propozycja zakłada przeciwdziałanie rozpowszechnianiu nieprawdziwych informacji dotyczących zbrodni popełnionych przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów frakcji Bandery, Ukraińską Armię Powstańczą oraz inne ukraińskie formacje współpracujące z Trzecią Rzeszą Niemiecką. Szczególny nacisk położono na ludobójstwo dokonane na Polakach na Wołyniu – jedną z najbardziej bolesnych kart wspólnej historii obu narodów.
Naukowcy z Kijowa bez ogródek. Projekt wzbudza poważne kontrowersje
Ukraińscy historycy opublikowali „Otwarte oświadczenie przedstawicieli środowiska historycznego Ukrainy” w odpowiedzi na zamiary polskich sił politycznych. Dokument jest dostępny do podpisu dla wszystkich reprezentantów nauk historycznych, którzy opowiadają się za zachowaniem przyjaznych relacji z Polską jako strategicznym partnerem.
W tekście pada zarzut o upolitycznianie wspólnego dziedzictwa historycznego i jednostronne obarczanie Ukraińców winą za wydarzenia związane z Tragedią Wołyńską. Autorzy oświadczenia podkreślają, że historycy wciąż pracują nad stworzeniem obiektywnego obrazu wszystkich okoliczności zbrodni popełnionych wobec ludności ukraińskiej i polskiej na Wołyniu i w Galicji
Zwracają uwagę na brak ostatecznych badań dotyczących wpływu specjalnych oddziałów reżimów okupacyjnych ZSRR i nazistowskich Niemiec na wydarzenia, które doprowadziły do ukraińsko-polskiego starcia. Według nich, próby zrównania antyimperialnej, narodowowyzwoleńczej działalności UPA i OUN(b) z praktykami ludobójczymi totalitarnych reżimów nazistów i komunistów są wątpliwe.
Groźba kontrofensywy legislacyjnej i apel o rozwagę
Strona ukraińska zaproponowała wznowienie formatu profesjonalnych dyskusji w ramach Forum Historyków Ukrainy i Polski. Jednak w dokumencie pojawia się także stanowcze ostrzeżenie – jeśli polski projekt zostanie przyjęty, Ukraina będzie zmuszona podjąć działania odwetowe.
Mowa o przyjęciu na szczeblu ustawowym aktów dotyczących oceny działań niektórych oddziałów Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, które według ukraińskich źródeł dopuszczały się zbrodni wobec ludności cywilnej ukraińskiej podczas II wojny światowej i w pierwszych latach powojennych.
Ukraińscy naukowcy argumentują, że w warunkach trwającej agresji zbrojnej Rosji przeciwko Ukrainie niedopuszczalne są działania osłabiające oba państwa. Takie posunięcia – według nich – realizują strategiczny cel rosyjskiego agresora, który od stuleci dąży do zniszczenia zarówno Ukraińców, jak i Polaków. Autorzy oświadczenia podkreślają wdzięczność wobec Polski za pomoc wojskową i przyjęcie milionów uchodźców, zauważając jednocześnie nasilenie prób wbicia klina między oba narody od lutego 2022 roku.
W dokumencie pada argument, że symbolika UPA kojarzy się dziś z bohaterstwem ukraińskich żołnierzy broniących przed rosyjskim najazdem zarówno Ukrainy, jak i całej Europy. Historycy apelują do polskich kolegów, polityków i działaczy społecznych o maksymalną rozwagę w ocenie tragicznych wydarzeń wspólnej historii.
Jako najlepsze rozwiązanie proponują kontynuację prac poszukiwawczo-ekshumacyjnych na terytorium obu krajów oraz wspólną pracę Forum Historyków, która pozwoliłaby ustalić sprawców wszystkich zbrodni popełnionych wobec ludności cywilnej. Autorzy oświadczenia wyrażają przekonanie, że wspólna historia wymaga wspólnego rozważenia i wspólnych decyzji, a eskalacja konfliktu na szczeblu ustawodawczym odpowiada wyłącznie interesom strony rosyjskiej.
