Znęcanie psychiczne jest długotrwałą formą przemocy. Często jest trudne do udowodnienia, w porównaniu z przemocą fizyczną, której skutki zauważalne są gołym okiem. Co nie oznacza, że przemocy psychicznej nie można rozpoznać.
W naszym kraju znęcanie psychiczne jest przestępstwem. Art. 207 kodeksu karnego wyjaśnia: Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na stan psychiczny lub fizyczny podlega karze pozbawienia wolności od 3 mcy do 5 lat.
Znęcanie psychiczne może dotyczyć każdego człowieka, w różnych obszarach życia: w pracy, szkole, w domu, w najbliższej relacji, wszędzie tam, gdzie występuje jakaś zależność między osobami.
Formy znęcania psychicznego
Znęcanie psychiczne polega na kontrolowaniu, zastraszaniu, grożeniu, manipulowaniu oraz wszelkich innych formach wywierania wpływu przez osobę silniejszą wobec słabszej, często zależnej w jakiś sposób, wobec osoby, która stosuje przemoc.
Znęcanie psychiczne często rozwija się powoli i nabiera na sile z upływem czasu.
Wydaje się, że najbardziej dotkliwą jest przemoc, której doświadcza ofiara ze strony bliskiej, ukochanej osoby. Ta sama osoba, która miała dawać wsparcie, opiekę, troskę i miłość, czyli poczucie bezpieczeństwa, rani i krzywdzi.
W relacji z drugą osobą znęcanie psychiczne początkowo może objawiać się pozbawianiem ofiary kontaktu z bliskimi osobami, rodziną, przyjaciółmi, czy znajomymi. Aż do momentu, kiedy jedyną osobą mającą kontakt z ofiarą jest sam sprawca. Ten zabieg ułatwia manipulacje
Ofiara jest poddawana tzw. praniu mózgu, czyli ciągłemu przedstawianiu sytuacji w sposób, który powoduje, że ofiara zaczyna myśleć, że osobą odpowiedzialną za zachowanie sprawcy jest ona sama. Osoba poszkodowana zaczyna myśleć, że jej zachowanie jest powodem zachowań oprawcy.
Znęcanie psychiczne polega też na kontrolowanie zachowań ofiary, np. sprawdzeniu na co wydaje pieniądze, kontrolowaniu paragonów, konta bankowego, torebki, komputera, telefonu, wszelkiej korespondencji, itp.
Sprawca przyjmuje stanowisko, że jego perspektywa jest jedyną właściwą. Będzie obrażał, krzyczał, wyśmiewał, kpił, groził, milczał. Tak, aby w rezultacie uzyskać posłuszeństwo i oczekiwane zachowanie swojej ofiary.
Wszelkie formy wykorzystujące siłę i pozycję, które wymuszają stosowne zachowania ofiary, wywołujące jednocześnie krzywdę ofiary, należy uznać za znęcanie psychiczne.
Kto najczęściej ulega znęcaniu psychicznemu?
Ofierze często towarzyszy poczucie winy, wyrzuty sumienia, charakterystyczne jest „samokaranie się” – obwinianie siebie za zaistniałą sytuację. Sytuacja jeszcze bardziej się komplikuje, kiedy sprawca zmienia swoje zachowanie i staje się okresowo miły, czarujący, płacze, żałuje i przeprasza za swoje zachowanie, mówi:”jak bardzo kocha”. Niestety jest to wyraz manipulacji.
Taka sytuacja nie ułatwia ofierze ocenić realnie otaczającą rzeczywistość. W rezultacie ofiara jest pogubiona, wystraszona, nie wie, co jest prawda a co fikcją.
Ofiarami przemocy psychicznej często są osoby z niską samooceną, niskim poczuciem własnej wartości, które często myślą o sobie w negatywny sposób. Osoby przekonane o swojej wadliwości czy niepełnowartościowości. Często prezentują cechy osobowości zależnej:
- Zachęcanie innych do przejmowania odpowiedzialności za większość własnych decyzji życiowych lub przyzwalanie im na to.
- Podporządkowanie własnych potrzeb potrzebom osób, od których jest się zależnym, oraz uleganie ich życzeniom bez zastrzeżeń.
- Niechęć do stawiania nawet racjonalnych wymagań osobom, od których jest się zależnym. Poczucie niewygody i bezradności w sytuacji osamotnienia, z powodu nadmiernej obawy przed niezdolnością do zatroszczenia się o siebie.
- Koncentracja na obawie pozostania bez opieki, ograniczona zdolność podejmowania codziennych decyzji bez nadmiernego szukania rad i zapewnień u innych ludzi.
- „Ktoś inny lepiej zaopiekuje się mną, niż ja sam/sama”. „Potrzebują innej osoby, żeby lepiej dawać sobie radę w życiu codziennym”.
Gdy doświadczasz przemocy psychicznej – gdzie szukać pomocy?
Wyrwać się ze szponów oprawcy jest bardzo trudno. Nierzadko niezbędna jest pomoc specjalisty psychologa/psychoterapeuty czy nawet lekarza.
Pierwszym krokiem może być kontakt z Ogólnopolskim Pogotowiem dla Ofiar Przemocy „Niebieska Linia”, które jest czynne całą dobę, 7 dni w tygodniu – telefon 800-120-002.
To co staje się celem pracy osoby doświadczającej długotrwałej przemocy psychicznej to m.in. odzyskanie własnej tożsamości, wzmocnienie odrębności, autonomii.
Rozpoznanie oraz wzmocnienie kompetencji i istniejących zasobów. Odzyskanie sprawczości i decyzyjności tym samym zarządzanie własnym życiem w sposób pozwalający przeżywać satysfakcję i zadowolenie w życiu.
