Państwowa Komisja Wyborcza udzieliła tuż przed wyborami bardzo szczegółowych wyjaśnień w sprawie ciszy wyborczej. Na czym polega cisza wyborcza i czego nie wolno robić aż do niedzieli do godziny 21:00? Jakie kary grożą za naruszenie ciszy wyborczej i jak wygląda cisza wyborcza w internecie?

Ważne! O wszelkich przypadkach prowadzenia niedozwolonej kampanii wyborczej lub referendalnej należy informować Policję lub prokuraturę, a nie komisje czy też Krajowe Biuro Wyborcze.

Rozpoczęła się cisza wyborcza i referendalna. Czego nie wolno robić? Kary potrafią być bardzo wysokie

Cisza wyborcza, złamanie ciszy wyborczej i jej podstawy prawne

Kampania wyborcza i kampania referendalna kończą się dnia 13 października 2023 r. o godz. 24:00 [art. 124 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. z 2022 r. poz. 1277 i 2418 oraz z 2023 r. poz. 497) oraz art. 38 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum (Dz. U. z 2020 r. poz. 851 oraz z 2023 r. poz. 497 i 1628)].

Od tej chwili, aż do zakończenia głosowania, zabronione jest prowadzenie agitacji w jakiejkolwiek formie, w szczególności zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień oraz rozpowszechnianie materiałów wyborczych (art. 107 § 1 Kodeksu wyborczego).

Zabronione jest również prowadzenie kampanii referendalnej w jakiejkolwiek formie, w szczególności zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek (art. 39 § 1 ustawy o referendum).

Naruszenia tych zakazów mogą skutkować sankcją karną, w związku z czym będą podlegać ocenie organów ścigania i sądów. Dlatego Państwowa Komisja Wyborcza apeluje o powstrzymanie się od wszelkich działań, które mogłyby zostać uznane za prowadzenie agitacji wyborczej i kampanii referendalnej w czasie, gdy jest to zabronione.

Zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w wyborach lub referendum

Gdy trwają wybory do Sejmu i Senatu, zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w wyborach nie stanowi agitacji wyborczej w rozumieniu przepisów Kodeksu wyborczego. Działania o takim charakterze mogą więc być prowadzone po zakończeniu kampanii wyborczej przez podmioty nieuczestniczące w wyborach i pod warunkiem, że działania te są wolne od wszelkich elementów agitacji wyborczej.

Podejmowanie takich działań przez uczestniczące w wyborach komitety wyborcze lub partie polityczne w czasie ciszy wyborczej naruszałoby natomiast zakaz prowadzenia w tym czasie agitacji wyborczej.

Zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w referendum jest natomiast elementem kampanii referendalnej, ponieważ frekwencja ma w referendum decydujące znaczenie dla jego wyniku. Działania tego rodzaju nie mogą być zatem prowadzone w czasie tzw. ciszy referendalnej.

Zakaz agitacji wyborczej i kampanii referendalnej w siedzibach komisji

Agitacja w lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w którym ten lokal się znajduje, jest zabroniona (art. 107 § 2 Kodeksu wyborczego). Podobnie zabronione są wszelkie formy kampanii referendalnej w lokalu komisji obwodowej oraz na terenie budynku, w którym ten lokal się znajduje (art. 39 ust. 2 ustawy o referendum).

W szczególności w dniu głosowania w lokalu wyborczym nie powinny być eksponowane żadne napisy, symbole, obrazy, znaki, także na elementach ubioru, manifestujące poglądy w sprawach politycznych lub społecznych, które kojarzone są z uczestniczącymi w wyborach podmiotami i mogą być przez wyborców odbierane jako forma agitacji wyborczej lub kampanii referendalnej.

Zakaz publikacji wyników sondaży opinii publicznej

W czasie ciszy wyborczej i referendalnej zabronione jest również podawanie do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania (art. 115 § 1 Kodeksu wyborczego).

Zakazane jest też podawanie do wiadomości publicznej wyników badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań głosujących w referendum i wyników referendum oraz sondaży przeprowadzonych w dniu głosowania (art. 41 ust. 1 ustawy o referendum).

Usuwanie materiałów wyborczych i referendalnych

Przepisy Kodeksu wyborczego i ustawy o referendum ogólnokrajowym nie wymagają usunięcia z przestrzeni publicznej z chwilą zakończenia kampanii wyborczej i referendalnej wcześniej rozpowszechnionych materiałów wyborczych i referendalnych.

Materiały te nie mogą być jednak przemieszczane ani modyfikowane. Ze względu jednak na zakaz agitacji wyborczej i kampanii referendalnej w siedzibach komisji wyborczych materiały znajdujące się w tych siedzibach muszą być usunięte przed rozpoczęciem głosowania.

W razie stwierdzenia, że na terenie nieruchomości, na którym mieści się lokal wyborczy, znajdują się materiały wyborcze lub referendalne, obwodowa komisja wyborcza obowiązana jest je usunąć.

Kampania wyborcza i referendalna w Internecie

Przepisy Kodeksu wyborczego i ustawy o referendum ogólnokrajowym nie regulują odrębnie zasad prowadzenia agitacji wyborczej i kampanii referendalnej w Internecie. Do materiałów publikowanych w Internecie mają zatem zastosowanie wszystkie wskazane wyżej zasady.

Złamanie ciszy. Przepisy karne i podstawa prawna

Naruszenia wyżej wymienionych zakazów są karalne (art. 494 § 1 pkt 4, art. 498 i art. 500 Kodeksu wyborczego oraz art. 80 pkt 1, art. 84 i art. 85 ustawy o referendum ogólnokrajowym).

Organy wyborcze nie dokonują ocen i nie prowadzą postępowań w sprawach naruszenia ciszy wyborczej lub referendalnej – właściwe są w tych sprawach organy ściągania i sądy.

O wszelkich przypadkach prowadzenia niedozwolonej kampanii wyborczej lub referendalnej należy informować Policję lub prokuraturę, a nie komisje  czy też Krajowe Biuro Wyborcze.

Art. 494. § 1. Kto, w związku z wyborami, prowadzi agitację wyborczą:
1) na terenie urzędów administracji rządowej lub administracji samorządu terytorialnego bądź sądów,
2) na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie,
3) na terenie jednostek wojskowych lub innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub oddziałów obrony cywilnej bądź skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych,
4) w lokalu wyborczym lub na terenie budynku, w którym lokal się znajduje
– podlega karze grzywny.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto prowadzi agitację wyborczą na terenie szkół wobec uczniów.

Art. 498. Kto, w związku z wyborami, w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania prowadzi agitację wyborczą
– podlega karze grzywny.

Art. 500. Kto, w związku z wyborami w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania, podaje do publicznej wiadomości wyniki przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych lub przewidywanych wyników wyborów, lub wyniki sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania – podlega grzywnie od 500 000 do 1 000 000 złotych.

Art. 80. Kto prowadzi kampanię referendalną:
1) w lokalu komisji obwodowej lub na terenie budynku, w którym ten lokal się znajduje,
2) na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie,
3) na terenie urzędów administracji rządowej lub administracji samorządu terytorialnego oraz sądów,
4) na terenie jednostek wojskowych i innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub oddziałów obrony cywilnej bądź skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych
– podlega karze grzywny.