Dramatyczny wzrost prób przekraczania wschodniej granicy Polski skłonił rząd do podjęcia radykalnych kroków. Nowe rozporządzenie wprowadza czasowe ograniczenie prawa do azylu na granicy z Białorusią, co wywołuje burzę wśród organizacji broniących praw człowieka. Czy bezpieczeństwo państwa może uzasadniać takie ograniczenia praw cudzoziemców?
Azyl. Co to? Rząd zawiesza możliwości uzyskania azylu w Polsce
Rozporządzenie przyjęte przez rząd Donalda Tuska w trybie obiegowym weszło w życie natychmiast po publikacji w Dzienniku Ustaw. Od północy 27 marca 2025 roku cudzoziemcy próbujący przekroczyć granicę polsko-białoruską nie będą mogli składać wniosków o ochronę międzynarodową. Ta decyzja stanowi bezprecedensowy krok w polskiej polityce migracyjnej, podejmowany w atmosferze narastającego kryzysu.
Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Tomasz Siemoniak, ogłosił wprowadzenie tych ograniczeń na swoim profilu w mediach społecznościowych. Podkreślił, że rozporządzenie „daje jedno z kluczowych narzędzi funkcjonariuszom Straży Granicznej do walki z nielegalną migracją” oraz pozwala skuteczniej przeciwdziałać międzynarodowej przestępczości. Według ministra, migracja stanowi element zorganizowanej agresji hybrydowej wymierzonej przeciwko Polsce.
Jeszcze dziś wieczorem rząd przyjmie rozporządzenie zawieszające prawo do składania wniosków o azyl. Tak jak zapowiadałem – bez chwili zwłoki. (Donald Tusk)
Statystyki przytoczone przez kancelarię premiera wskazują na dramatyczną eskalację problemu. Tylko w marcu 2025 roku odnotowano blisko 1400 prób nielegalnego przekroczenia granicy z Białorusią, co stanowi większość z 2200 takich incydentów zarejestrowanych od początku roku. Władze przewidują, że w najbliższych miesiącach liczba ta może jeszcze wzrosnąć, co uzasadnia podjęcie natychmiastowych działań.
Ograniczenia wprowadzone przez rząd nie dotyczą wszystkich. Straż Graniczna nadal będzie przyjmować wnioski o ochronę międzynarodową od małoletnich bez opieki, kobiet w ciąży oraz osób wymagających szczególnego traktowania ze względu na wiek lub stan zdrowia. Wyjątek stanowią także osoby, które w ocenie Straży Granicznej są zagrożone „rzeczywistym ryzykiem doznania poważnej krzywdy” w państwie, z którego przybyły bezpośrednio do Polski.
Rząd argumentuje, że przyjęte rozwiązanie ma zapobiec destabilizacji sytuacji wewnętrznej. Kancelaria premiera wskazuje, że Białoruś od kilku lat prowadzi zorganizowaną operację, której celem jest zakłócenie porządku publicznego zarówno w Polsce, jak i innych państwach UE. Efektem tych działań jest gwałtowny wzrost nielegalnych przekroczeń granicy polsko-białoruskiej.
Organizacje społeczne wyrażają sprzeciw. Apelują do Andrzeja Dudy
Według władz, cudzoziemcy sprowadzani tzw. szlakiem białoruskim – pochodzący głównie z Afganistanu, Syrii i Afryki Subsaharyjskiej – są instruowani przez przemytników, jak nadużywać procedur wjazdowych do Polski i UE. Rada Ministrów dodaje, że na granicy dochodzi do agresywnych i zaplanowanych zachowań ze strony migrantów, które „stwarzają ryzyko dla życia i zdrowia polskich funkcjonariuszy oraz żołnierzy”.
Rozporządzenie wprowadza ograniczenia na okres 60 dni, który może zostać przedłużony o kolejne 60 dni za zgodą Sejmu. Podstawą prawną jest tzw. ustawa azylowa przyjęta przez rząd w grudniu 2024 roku, która miała przeciwdziałać wykorzystywaniu migracji przez Białoruś we współpracy z Rosją i międzynarodowymi grupami przestępczymi.
Organizacje społeczne zaangażowane w pomoc uchodźcom zdecydowanie sprzeciwiają się nowym przepisom. W ubiegłym tygodniu wystosowały do prezydenta Andrzeja Dudy apel o zawetowanie nowelizacji ustawy.
Ich zdaniem, wprowadzone ograniczenia są niezgodne z art. 56 ust. 2 Konstytucji RP, który gwarantuje cudzoziemcom możliwość ubiegania się o status uchodźcy. Poważne zastrzeżenia do tych regulacji zgłosiły również Krajowa Izba Radców Prawnych, Naczelna Rada Adwokacka, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka oraz biura legislacyjne Sejmu i Senatu.
