Jakie są powody takiej zmiany nastawienia do tego święta? Niektórzy wskazują na rosnącą komercjalizację święta i społeczną presję, która zamienia duchowe przeżycie w pokaz statusu i zamożności. Inni zwracają uwagę na głębsze, teologiczne wątpliwości dotyczące katolickich praktyk związanych z modlitwą za zmarłych.
Tradycja czy presja? Parada próżności kontra prawdziwa pamięć o zmarłych
Coroczny rytuał przygotowań do 1 listopada przypomina wielkie narodowe przedstawienie. Wyścig na najpiękniejsze dekoracje, najdroższe wieńce i najbardziej okazałe znicze stał się nieodłącznym elementem tego święta. Ważny jest też oczywiście układ zniczy na pomniku, do którego rodzina podchodzi często jak Jacek Gmoch do analiz ustawień zawodników na boisku piłkarskim.
Zjawisko to budzi coraz większy sprzeciw osób, które dostrzegają powierzchowność takich gestów. Szczególnie niepokojące są przypadki rodzinnych rozliczeń i wzajemnych osądów opartych na ilości kwiatów czy zniczy na grobach bliskich.
Prawdziwa pamięć o zmarłych może przybierać zupełnie inne formy. Wspomnienia przekazywane kolejnym pokoleniom, kultywowanie rodzinnych tradycji czy nawet tak prozaiczne czynności jak przyrządzanie potraw według babcinych przepisów – to wszystko świadczy o żywej pamięci znacznie bardziej niż jednorazowy pokaz na cmentarzu. To także rozmowy czy wspólne oglądanie zdjęć, na których są sylwetki tych, co odeszli.
Rosnąca świadomość jeśli chodzi o religię prowadzi również do stawiania fundamentalnych pytań o sens modlitw za dusze zmarłych. Dogmat o czyśćcu, wprowadzony przez Kościół katolicki dopiero w XV wieku, nie znajduje bowiem żadnego bezpośredniego potwierdzenia w Piśmie Świętym.
Czy modlitwa za zmarłych ma sens? Czy modlitwa pomaga zmarłemu?
Czy czyściec istnieje? Dobre pytanie. Kościół twierdzi, że tradycja zachęca do takich rytuałów już od wieków, a dowodem na to mają być pierwsze wzmianki na ten temat, które datuje się na trzeci wiek przed narodzinami Jezusa Chrystusa. Z kolei w drugiej Księdze Machabejskiej Juda Machabeusz doprowadził do złożenia ofiary za zabitych żołnierzy, aby ci zostali uwolnieni od grzechu (2 Mch 12,45).
Jedynie ten fragment, który odnaleźć można na kartach Starego Testamentu, ma być podstawą do wiary w to, że czyściec rzeczywiście istnieje. stanowi podstawę do wiary Kościoła w istnienie czyścica. Również rzekomo Nowy Testament ma wspominać o tym, że Św. Paweł pisze o chrzcie za zmarłych, który miał być pewną formą wsparcia dla ich dusz.
Zarówno prawosławni jak i protestanci odrzucają jednak te koncepcje jako sprzeczne z podstawowym przesłaniem chrześcijaństwa o zbawieniu z łaski przez wiarę. Są i tacy, którzy modlitwy za dusze zmarłych czy nawet do samych zmarłych traktują jako element pogaństwa i bałwochwalstwa, co jest niezgodne z przykazaniem, które mówi jasno: „Nie będziesz miał Bogów cudzych przede mną”.
Historia nawróconego łotra na krzyżu, któremu Jezus obiecał natychmiastowe zbawienie, stanowi wymowny argument przeciwko istnieniu czyśćca. Biblijne przesłanie o zbawieniu wyłącznie przez łaskę podważa sens praktyk związanych z „pomaganiem” zmarłym w dostaniu się do nieba.
W ostatnich latach wyraźnie rośnie grupa wierzących, która otwarcie kwestionuje zasadność łączenia pamięci o zmarłych z kosztownymi rytuałami i wątpliwymi teologicznie praktykami. Ich zdaniem, prawdziwy szacunek dla zmarłych wyraża się w codziennym życiu zgodnym z wartościami, które nam przekazali, a nie w jednorazowych gestach dyktowanych społeczną presją.
