Przepis traktujący o pozycji spalonej wywołuje najwięcej kontrowersji podczas meczów piłkarskich. Gdy się pojawia powoduje wśród kibiców dyskusje o słuszności decyzji sędziów w tym zakresie, a emocje sięgają zenitu, gdy błędna interpretacja wpływa na wynik spotkania. Dla osób niezaznajomionych z przepisami piłkarskimi reguła ta może wydawać się skomplikowana. Tymczasem jej podstawowa zasada jest prosta. Kiedy jest spalony w piłce nożnej? Wyjaśniamy.
Spalony w piłce nożnej. Co to? Definicja
Przepis o spalonym funkcjonuje w piłce nożnej od ponad 150 lat i mimo upływu czasu wciąż budzi emocje. W ostatnich latach technologia znacząco wpłynęła na sposób jego interpretacji, minimalizując ryzyko kontrowersyjnych decyzji.
Czym naprawdę jest pozycja spalona? Jest to jedna z fundamentalnych zasad piłkarskich, która często decyduje o przebiegu meczu. Wielu kibiców nie rozumie jednak, dlaczego sędzia przerywa akcję, gdy piłkarz otrzymuje podanie na czystej pozycji i zmierza sam na sam z bramkarzem.
Reguła spalonego jest jednak prosta. Zawodnik znajduje się na pozycji spalonej, gdy w momencie podania od kolegi z drużyny jest bliżej linii bramkowej przeciwnika niż przedostatni zawodnik drużyny broniącej (zazwyczaj jest to obrońca, ponieważ ostatnim jest bramkarz). Mówiąc prościej – gracz atakujący nie może otrzymać podania, jeśli przed nim nie ma co najmniej dwóch przeciwników.
Kiedy nie ma spalonego w piłce nożnej?
Co ciekawe, samo przebywanie na pozycji spalonej nie jest zabronione. Przepis wchodzi w życie dopiero wtedy, gdy zawodnik otrzymuje podanie od partnera z drużyny. Istnieją również sytuacje, gdy piłkarz znajdujący się na pozycji spalonej wyraźnie sygnalizuje, że nie uczestniczy w akcji (np. stoi nieruchomo z uniesionymi rękami), co pozwala jego koledze z zespołu na zdobycie piłki bez naruszenia przepisów.
Przepis zawiera również ważne wyjątki. Nie ma mowy o spalonym, gdy zawodnik otrzymuje piłkę bezpośrednio z wrzutu z autu, rzutu rożnego czy wykopu od bramki. Spalony nie jest również odgwizdywany, jeśli piłkarz otrzymuje podanie znajdując się na własnej połowie boiska.
Od kiedy jest spalony w piłce nożnej? Fascynująca historia przepisu
Wielu kibiców może być zaskoczonych faktem, że przepis dotyczący pozycji spalonej nie jest nowoczesnym dodatkiem do piłkarskiego kodeksu. Pierwsze wzmianki o tej regule pojawiły się już w 1863 roku, gdy Anglicy tworzyli pierwsze skodyfikowane zasady gry w piłkę nożną.
Początkowo reguła różniła się od tej, którą znamy dzisiaj, czyniąc rozgrywkę bardziej statyczną. Gdy w 1886 roku powołano do życia Zarząd Międzynarodowego Związku Piłki Nożnej (IFAB), przepis ten został natychmiast zaadaptowany jako jeden z fundamentów gry. FIFA oficjalnie przyjęła go nieco później, bo w 1913 roku.
Nowe zasady spalonego. Dlaczego jest niezbędny?
Ostatnia znacząca modyfikacja przepisu miała miejsce w 1990 roku. Zmiana miała na celu ułatwienie interpretacji reguły przez sędziów liniowych, którzy mieli ogromny wpływ na to, czy dana akcja zostanie uznana za prawidłową, czy też przerwana z powodu spalonego.
Przepis o spalonym wymienia się jednym tchem z takimi elementami piłkarskiego świata jak żółte i czerwone kartki czy limity zmian zawodników podczas meczu. Decyzje sędziów dotyczące pozycji spalonej mogą radykalnie wpłynąć na przebieg spotkania, a niejednokrotnie decydowały o awansie lub odpadnięciu drużyny z prestiżowych rozgrywek.
Historycznie rzecz biorąc, przepis ten powstał, aby zapobiec tzw. „polowaniu na bramkarza” – sytuacji, w której napastnik przebywałby cały czas przy bramce przeciwnika, czekając na podanie. Bez tej reguły gra straciłaby dynamikę, a taktyka ograniczałaby się do długich podań w kierunku czekającego napastnika.
Nowe przepisy dotyczące spalonego testowane przez IFAB zakładają, że zawodnik będzie uznawany za spalonego tylko wtedy, gdy całym ciałem wyprzedza obrońcę, a nie tylko częścią ciała, jak to ma miejsce w obecnych przepisach. Testy tej zmiany trwają od listopada 2023 roku w wybranych ligach młodzieżowych. Ostateczna decyzja o ewentualnym wprowadzeniu tych zmian zostanie podjęta po analizie zebranych danych, prawdopodobnie na zgromadzeniu IFAB w lutym 2025 roku.
Był spalony czy nie? Rozstrzygająca technologia VAR
Technologia VAR (Video Assistant Referee) zrewolucjonizowała interpretację przepisu o spalonym w ostatnich latach. Obecnie w najważniejszych rozgrywkach piłkarskich, takich jak mistrzostwa świata, mistrzostwa Europy czy czołowe ligi europejskie (w tym polska Ekstraklasa), wszystkie kontrowersyjne sytuacje są weryfikowane przez zespół sędziów oglądających powtórki wideo.
Dzięki VAR problem błędnych decyzji dotyczących pozycji spalonej został znacząco zminimalizowany. Nawet jeśli sędzia liniowy popełni błąd, trzech arbitrów obserwujących mecz na monitorach może zasygnalizować pomyłkę głównemu sędziemu, który ma możliwość zmiany pierwotnej decyzji po obejrzeniu powtórki na ekranie przy linii bocznej.
Czy reguła spalonego przetrwa próbę czasu?
Wprowadzenie technologii wideoweryfikacji wyraźnie zmniejszyło liczbę kontrowersji związanych z przepisem o spalonym, jednak nadal zdarzają się sytuacje graniczne, które wywołują gorące dyskusje wśród kibiców i ekspertów. Niemniej jednak, dążenie do jak najbardziej obiektywnej oceny tych akcji pokazuje, jak istotny jest ten przepis dla zachowania ducha fair play w piłce nożnej.
Przepis o spalonym, mimo upływu lat, pozostaje jednym z najbardziej charakterystycznych elementów piłki nożnej, odróżniającym ją od innych sportów zespołowych. Jego prawidłowa interpretacja wymaga od sędziów doskonałego wyczucia, koncentracji i błyskawicznej oceny sytuacji, co czyni go jednym z najtrudniejszych aspektów sędziowania w piłce nożnej.
